Kısıtlar Teorisi(TOC), Eliyahu Goldratt tarafından geliştirilen bir yönetim konseptleri paketidir. Metodolojinin adındaki “Teori” sözcüğüne karşın, TOC iş hayatındaki hemen tüm sorunlar için pratik ve etkili çözümler sunmaktadır.

TOC’ nin odak noktasında “darboğaz(lar)” bulunmaktadır. Genel yaklaşımı aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.

Tüm süreçlerde (Üretim, Yönetim, Hizmet vs.) en az bir darboğaz bulunur. Sürecin hedefine ulaşması, bu darboğazın izin verdiği oranda gerçekleşir. Darboğaz olan operasyon sürecin akışını doğrudan etkiler. Darboğaz operasyondan ne çıkarsa süreç genel çıktısı o kadar olur. Darboğaz olan operasyon iyi yönetilirse, hedeflenen sonuca, büyük yatırıma gerek duyulmadan ulaşılabilir.

TOC, darboğazları tanımlamak ve bunları yönetmek için etkili yöntemler sunmaktadır. Temel prensip, darboğazların, sistemin üretkenliğini arttırmak için bir kaldıraç noktası olarak kullanmaktır.

Yalın üretim, 6 Sigma ve benzeri metodolojiler, istenen sonuçlara ulaşmak için, süreçleri tam dengeli hale getirmeye odaklanır. TOC ise, sürecin üretkenliğini, mevcut “dengesiz” halinde arttırmaya odaklanır. Bunun için “darboğaz” operasyonu bir “kaldıraç” noktası olarak kullanır.

Gerçek hayatta tam dengeli bir süreç oluşturmak ve onu korumak, montaj hatları dışında pek mümkün görünmemektedir. Yalın teknikler; darboğazları elimine ederek, tam dengeli süreçler oluşturma hedefini güder. 6 Sigma da tüm operasyonlardaki sapmaları (değişkenliği) aynı ölçüde elimine etmeye çalışır.

Bir süreçteki darboğaz dengesizliğin temel nedenidir. Bunun dışında, diğer operasyonlar için de farklı farklı kapasiteler söz konusudur. TOC, bu dengesiz duruma rağmen, süreçlerde; darboğaz operasyonu kaldıraç noktası olarak kullanarak, verimliliği ve karlılığı arttırmanın mümkün olduğunu ifade eder. Ve bunun için farklı yaklaşımlar ve araçlar sunar.

Sonuç olarak, “Yalın” ve “6 Sigma” metotları, TOC şemsiyesi altında uygun şekilde kullanılarak, süreçlerde, çok büyük iyileştirmeler yapılabilmektedir.

TOC ile, herhangi bir yatırım yapmadan; aşağıdaki performans kriterlerinde iyileştirme yapmak mümkündür.

• Süreç kapasitesi
  
• Süreç çıktısı
  
• Nakit Girdisi
  
• Operasyonel giderler
  
• Karlılık
  

Bu sonuçlara, aşağıdaki parametrelerde iyileşme sağlanarak ulaşılmaktadır.

• Siparişlerin zamanında teslimi
  
• Stok seviyesi
  
• Çevrim süresi
  
• Temin süresi
  
• Esnek üretim
  
• Değişen taleplere hızlı cevap verme
  
• Takım çalışması kültürü
  

 TOC uygulamalarının temel yaklaşımı aşağıdaki diyagramdaki gibi özetlenebilir.

1. Adım: Darboğazı Tanımlamak

Sisteminizde, sürecinizde geçerli olan tüm darboğazları başarılı bir şekilde tanımlarsanız, TOC uygulamanız çok daha etkili olur ve daha iyi sonuçlar elde edebilirsiniz. Bunun için detaylı bir incelemeye ihtiyaç duyulur.

2. Adım: Darboğazı Etkin Kullanmak

Darboğazın kapasitesini etkin kullanmak için, bu operasyonun tam kapasite çalışmasını engelleyen tüm kayıpları gidermek gereklidir. (Beklemeler, kalitesizlik, arıza, tip değişiklik vs.) Bu kolay görünse de dikkatli bakıldığında pek çok kanıksanmış, kabullenilmiş kayıp görülecektir.

3. Adım: Diğer Operasyonları Senkronize Etmek

Bu adım, TOC yaklaşımının en önemli aşamasıdır. Sürecin çıktısını, performansını belirleyen darboğazın, sürecin genel akışının temposunu belirleyecek şekilde düzenlemeler yapılması gerekmektedir.

İlk üç adım, TOC yaklaşımının temelini teşkil etmektedir. Özellikle 3. Adım, darboğaz yönetimi açısından çok önemlidir

4. Adım: Darboğazın kapasitesini arttırmak

Bu adım, ilk üç adımda yapılan çalışmalarda, darboğaz operasyonun, müşteri taleplerine cevap verebilecek bir kapasiteye sahip olmadığı anlaşıldığında önem kazanmaktadır. Burada kastedilen küçük kapasite artışlarıdır. Ve hiçbir zaman, gerektiğinden fazla bir kapasite artırımı önerilmemektedir.

Adım 5: Birinci Adıma Dönmek (Durağanlık Yaratmadan)

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, sürecin genel akış temposunu belirleyen darboğazın sürekli değişmesi ve sürecin durağanlığa geçmesinin önlenmesidir. Amaç tüm darboğazların elimine edilmesi değildir. Sürecin temposunu belirleyen darboğazın korunması ve diğer operasyonların darboğaz ile senkronize çalışmasının sağlanmasıdır.

TOC, yukarıda özetlenen temel yaklaşımı destekleyen ve süreçlerin performansını arttırmak için çeşitli yöntemlerden oluşmaktadır.

• Davul-İp-Tampon Akış Yönetimi (DBR)
  
• Stok Yönetimi (BM)
  
• Süreç analizi (VAT-I Analizi)
  
• Düşünme Süreci (TP) (Varsayımları Aşmak)
  
• Problem Çözme (Sebep-Sonuç-Sebep Döngüsü)
  
• Proje Yönetimi (Kritik Zincir – Tampon Kavramı)
  
• Değişim Süreci (Mevcut Gerçeklik-Hedeflenen Gerçeklik)
  
• Nakit Akış Muhasebesi (TA)
  
• Ürün Konumlandırma (Rekabete Dönük Ürün Kombinasyonu)
  

Sonraki yazılarımızda da bu yöntemleri ve farklı sektörlerdeki uygulamalarını ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

M. Fatih Sütçüler